Veranderingen
De afgelopen paar weken ben ik weer twee keer naar het fort geweest en waarschijnlijk heb ik het fort voor het laatst in oorspronkelijke staat gezien. Er is een gespecialiseerd bedrijf bezig om explosieven te ruimen, als voorbereiding op werkzaamheden die gericht zijn op het conserveren van het fort. Binnenkort zullen de beheerders ruimte moeten maken voor werklieden. De plannen voor de restauratie van het fort liggen al klaar.
Het is jammer dat bij het ruimen van de explosieven het fort beschadigd is. Onder andere zijn zware stalen bevestigingspunten in de buitenmuur, met een mij nog onbekende functie, beschadigd. Dit is jammer, misschien ook juist omdat ik nog niet eens weet wat het was. Het is dan ook te hopen dat er bij de rest van de restauratie meer aandacht zal zijn voor dit soort punten. De plannen voor de restauratie, voor zover mij bekend, lijken daar in eerste instantie op te wijzen, al zijn ze wel ingrijpend. In elk geval zullen de doorgeroeste spoorstaven op diverse plaatsen worden vervangen. Dit is waarschijnlijk ook wel nodig, vooral in de flankbatterijen, waar de aantasting door roest het meest zichtbaar is. Zelf ben ik student geschiedenis, geen ingenieur, dus ik kan niet inschatten hoeveel die spoorstaven nog kunnen hebben. Al mag je er natuurlijk wel vanuit gaan dat die daken wel solide zijn, ze moesten immers zware beschietingen kunnen doorstaan.
Een ander opvallend punt is dat het erop lijkt dat het profiel van het fort gaat veranderen. De deklaag zal een andere vorm krijgen. Het is mij niet duidelijk waarom dat is en of er hier sprake is van het teruggaan naar een uiterlijk dat beter bij een eerdere periode past. Mogelijk wordt het profiel veranderd in verband met de afwatering, nu een van de grootste problemen van het fort. Maar als de dakdekking goed wordt aangepakt, vraag ik me af hoe nuttig het is om het profiel zelf te veranderen.
Uiteindelijk zijn beide punten echter van een ondergeschikt belang. Wanneer je een monument als Fort Pannerden wil behouden, zul je uiteindelijk altijd moeilijke keuzes moeten maken. De enige andere optie is het fort te laten vervallen. De strijd tegen de natuur is Fort Pannerden op dit moment toch al aan het verliezen, dus als er nu niets gebeurd is het een kwestie van tijd voor het fort echt een ruïne wordt. Een monument dat zo oud is als Fort Pannerden (op de foto een opname van een steen ingemetseld in 1870, toen het hoogste punt van het fort bereikt werd), hoe solide gebouwd ook, heeft niet het eeuwige leven, zeker niet zonder onderhoud.
Nee, waar ik me echt zorgen over maak zijn de verdere plannen voor het fort. Het fort leent zich niet voor grootschalige exploitatie en de gemeente Lingewaard heeft aangegeven geen plannen daarvoor te hebben. Maar er is geen duidelijkheid over wat men dan wel wil. Is het plan van enkele jaren geleden definitief van tafel, of komt er een plan dat daar nog steeds sterk op lijkt? In dat plan stonden drie dingen die mij helemaal niet bij het fort leken te passen. Ten eerste zou er een koepel bovenop komen, van waaruit men de omgeving kon bekijken. Zo'n koepel zou echter het profiel van het fort veranderen. Ten tweede zou er een lift komen in het fort. Nu is het fort toch al niet rolstoelvriendelijk, dus zie ik het nut daar ook niet zo van in. Ten derde zou er een gat worden gemaakt in de buitenmuur om ruimte te maken voor een nooduitgang. Dit is volgens mij echter alleen nuttig bij grootschalige exploitatie en zou het fort dus onnodig ontsieren. Ik hoop van harte dat juist die onderdelen van het eerdere plan nooit zullen worden uitgevoerd. Helaas staan de plannen voor het fort niet online en heb ik alleen een deel van de plannen voor de conservatiefase in handen. Ik kan dus alleen duimen voor het fort en hopen dat alles nu eindelijk goed komt. Uiteindelijk moet je toch concessies doen, dat begrijp ik, maar ik heb het fort nog in een zeer oorspronkelijke staat gekend, dus dat zal ik hoe dan ook moeten missen.
Uiteindelijk, als de werkzaamheden eenmaal beginnen, als alles goed gaat dit jaar nog, zal het fort nooit meer hetzelfde zijn. Ergens vind ik dat sowieso jammer. Fort Pannerden was altijd nog heel mooi zichzelf. Het was iedere keer weer fantastisch om vrij rond te kunnen lopen in een fort waar je nog zo duidelijk de sporen van het verleden kon zien. Maar een goede restauratie zal het fort bewaren op een manier dat toekomstige generaties er ook van kunnen genieten en misschien zullen sommige plekken opzettelijk gelaten worden zoals ze zijn. Dat zou een mooi contrast opleveren.
Ik ben in elk geval benieuwd hoe het fort er uiteindelijk uit komt te zien, na de restauratie en welke vorm de uiteindelijke exploitatie gaat krijgen. Voor de geschiedenis van Fort Pannerden wordt een nieuwe pagina geschreven en het is nog even geduld hebben om te weten wat op die pagina komt te staan.
Toevoeging 1 november 2009:
Misschien ben ik erachter waar de hierboven vermelde bevestigingspunten voor waren: in de "Memorie omtrent het in staat van verdediging stellen van het fort bij Pannerden" uit de collectie van de Stichting Menno van Coehoorn, van de hand van J.A. Kromhout, toen nog luitenant-kolonel ingenieur der Genie, wordt melding gemaakt van een brug aan de noordzijde, die door de bezetting zelf geslagen diende te worden. Op een bijgevoegde tekening blijkt deze aan de linkerkant van de hoofdingang te hebben gelegen. Het lijkt echter voor de hand te liggen dat er misschien nog een tweede brug aan de bouten in de buitenmuur en het contrescarp, de muur aan de overkant van de gracht, kon worden vastgemaakt. Deze zou een een relatief veilige oversteekplaats hebben opgeleverd, aan de landzijde, de kant waar een vijand het laatst te verwachten was, iets wat een stuk nuttiger zal zijn geweest dan een tweede brug pal naast de ophaalbrug. Het is in elk geval niet duidelijk wanneer deze bouten zijn aangebracht, in de toch zeer uitgebreide beschrijving van het fort zoals het voltooid is komen deze bouten niet voor. Gezien de dikte van de bouten moeten ze een redelijk aanzienlijk gewicht hebben kunnen dragen, een brug is daarmee een hele goede verklaring. Verderop in deze zelfde tekst van Kromhout wordt gesproken van een ijzeren juk met liggers ten bate van deze brug. Mogelijk dat men later een nieuwe brug heeft aangebracht, waar nu alleen nog deze stalen bouten van te zien zijn. Als ik hier definitief bewijs voor kan vinden, dan zal ik dit uiteraard toevoegen.
Het is jammer dat bij het ruimen van de explosieven het fort beschadigd is. Onder andere zijn zware stalen bevestigingspunten in de buitenmuur, met een mij nog onbekende functie, beschadigd. Dit is jammer, misschien ook juist omdat ik nog niet eens weet wat het was. Het is dan ook te hopen dat er bij de rest van de restauratie meer aandacht zal zijn voor dit soort punten. De plannen voor de restauratie, voor zover mij bekend, lijken daar in eerste instantie op te wijzen, al zijn ze wel ingrijpend. In elk geval zullen de doorgeroeste spoorstaven op diverse plaatsen worden vervangen. Dit is waarschijnlijk ook wel nodig, vooral in de flankbatterijen, waar de aantasting door roest het meest zichtbaar is. Zelf ben ik student geschiedenis, geen ingenieur, dus ik kan niet inschatten hoeveel die spoorstaven nog kunnen hebben. Al mag je er natuurlijk wel vanuit gaan dat die daken wel solide zijn, ze moesten immers zware beschietingen kunnen doorstaan.
Een ander opvallend punt is dat het erop lijkt dat het profiel van het fort gaat veranderen. De deklaag zal een andere vorm krijgen. Het is mij niet duidelijk waarom dat is en of er hier sprake is van het teruggaan naar een uiterlijk dat beter bij een eerdere periode past. Mogelijk wordt het profiel veranderd in verband met de afwatering, nu een van de grootste problemen van het fort. Maar als de dakdekking goed wordt aangepakt, vraag ik me af hoe nuttig het is om het profiel zelf te veranderen.
Uiteindelijk zijn beide punten echter van een ondergeschikt belang. Wanneer je een monument als Fort Pannerden wil behouden, zul je uiteindelijk altijd moeilijke keuzes moeten maken. De enige andere optie is het fort te laten vervallen. De strijd tegen de natuur is Fort Pannerden op dit moment toch al aan het verliezen, dus als er nu niets gebeurd is het een kwestie van tijd voor het fort echt een ruïne wordt. Een monument dat zo oud is als Fort Pannerden (op de foto een opname van een steen ingemetseld in 1870, toen het hoogste punt van het fort bereikt werd), hoe solide gebouwd ook, heeft niet het eeuwige leven, zeker niet zonder onderhoud.
Nee, waar ik me echt zorgen over maak zijn de verdere plannen voor het fort. Het fort leent zich niet voor grootschalige exploitatie en de gemeente Lingewaard heeft aangegeven geen plannen daarvoor te hebben. Maar er is geen duidelijkheid over wat men dan wel wil. Is het plan van enkele jaren geleden definitief van tafel, of komt er een plan dat daar nog steeds sterk op lijkt? In dat plan stonden drie dingen die mij helemaal niet bij het fort leken te passen. Ten eerste zou er een koepel bovenop komen, van waaruit men de omgeving kon bekijken. Zo'n koepel zou echter het profiel van het fort veranderen. Ten tweede zou er een lift komen in het fort. Nu is het fort toch al niet rolstoelvriendelijk, dus zie ik het nut daar ook niet zo van in. Ten derde zou er een gat worden gemaakt in de buitenmuur om ruimte te maken voor een nooduitgang. Dit is volgens mij echter alleen nuttig bij grootschalige exploitatie en zou het fort dus onnodig ontsieren. Ik hoop van harte dat juist die onderdelen van het eerdere plan nooit zullen worden uitgevoerd. Helaas staan de plannen voor het fort niet online en heb ik alleen een deel van de plannen voor de conservatiefase in handen. Ik kan dus alleen duimen voor het fort en hopen dat alles nu eindelijk goed komt. Uiteindelijk moet je toch concessies doen, dat begrijp ik, maar ik heb het fort nog in een zeer oorspronkelijke staat gekend, dus dat zal ik hoe dan ook moeten missen.
Uiteindelijk, als de werkzaamheden eenmaal beginnen, als alles goed gaat dit jaar nog, zal het fort nooit meer hetzelfde zijn. Ergens vind ik dat sowieso jammer. Fort Pannerden was altijd nog heel mooi zichzelf. Het was iedere keer weer fantastisch om vrij rond te kunnen lopen in een fort waar je nog zo duidelijk de sporen van het verleden kon zien. Maar een goede restauratie zal het fort bewaren op een manier dat toekomstige generaties er ook van kunnen genieten en misschien zullen sommige plekken opzettelijk gelaten worden zoals ze zijn. Dat zou een mooi contrast opleveren.
Ik ben in elk geval benieuwd hoe het fort er uiteindelijk uit komt te zien, na de restauratie en welke vorm de uiteindelijke exploitatie gaat krijgen. Voor de geschiedenis van Fort Pannerden wordt een nieuwe pagina geschreven en het is nog even geduld hebben om te weten wat op die pagina komt te staan.
Toevoeging 1 november 2009:
Misschien ben ik erachter waar de hierboven vermelde bevestigingspunten voor waren: in de "Memorie omtrent het in staat van verdediging stellen van het fort bij Pannerden" uit de collectie van de Stichting Menno van Coehoorn, van de hand van J.A. Kromhout, toen nog luitenant-kolonel ingenieur der Genie, wordt melding gemaakt van een brug aan de noordzijde, die door de bezetting zelf geslagen diende te worden. Op een bijgevoegde tekening blijkt deze aan de linkerkant van de hoofdingang te hebben gelegen. Het lijkt echter voor de hand te liggen dat er misschien nog een tweede brug aan de bouten in de buitenmuur en het contrescarp, de muur aan de overkant van de gracht, kon worden vastgemaakt. Deze zou een een relatief veilige oversteekplaats hebben opgeleverd, aan de landzijde, de kant waar een vijand het laatst te verwachten was, iets wat een stuk nuttiger zal zijn geweest dan een tweede brug pal naast de ophaalbrug. Het is in elk geval niet duidelijk wanneer deze bouten zijn aangebracht, in de toch zeer uitgebreide beschrijving van het fort zoals het voltooid is komen deze bouten niet voor. Gezien de dikte van de bouten moeten ze een redelijk aanzienlijk gewicht hebben kunnen dragen, een brug is daarmee een hele goede verklaring. Verderop in deze zelfde tekst van Kromhout wordt gesproken van een ijzeren juk met liggers ten bate van deze brug. Mogelijk dat men later een nieuwe brug heeft aangebracht, waar nu alleen nog deze stalen bouten van te zien zijn. Als ik hier definitief bewijs voor kan vinden, dan zal ik dit uiteraard toevoegen.
posted by Eelco Ruissen at 23:45
2 comments
